Dlaczego pisanka? Czyli o bogactwie znaczeń wielkanocnego symbolu.
Wielkanoc jest najstarszym, obchodzonym już w II w., świętem chrześcijańskim. Upamiętnia ona zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, wydarzenie stanowiące fundament wiary, dlatego też papież Grzegorz I Wielki nazwał ją „uroczystością uroczystości”.
W rodzimej tradycji ludowej święto to łączyło się z radością z wiosennej odnowy przyrody i niosło ze sobą wiele zwyczajów, mających zapewnić ludziom urodzaj, dostatek, zdrowie oraz wszelką pomyślność. Znaczenie Wielkanocy doskonale oddaje jej główny atrybut – jajko.
Jest ono uniwersalnym symbolem ciągłości życia, wyraża ideę nieskończonego, choć cyklicznego trwania.
Symbolika jajka była rozpowszechniona w wielu kulturach, wedle mitów z różnych rejonów świata – od Indii, poprzez Persję po Europę, świat powstał z jajka. Wierzono również, że dzięki życiodajnej sile, ma ono moc przeciwdziałania szkodliwej dla ludzi aktywności demonów.
W rodzimej obrzędowości wielkanocnej jajka, najczęściej zdobione, pełniły
i nadal pełnią podstawową rolę. Są one głównym składnikiem koszyczka ze święconką, dzielimy się nimi z bliskimi składając sobie świąteczne życzenia. Dawniej skorupki były wykorzystywane w praktykach obrzędowych, które miały zapewnić urodzaj. W środkowej Polsce na polach, gdzie uprawiano zboże, gospodarze rozsypywali skorupki święconych jajek, ewentualnie toczyli po nich zielone lub żółte pisanki. Niekiedy chłopi podrzucali poświęcone jajka lub skorupki tak wysoko, jak wysokie miało wyrosnąć zboże. Kobiety, licząc na urodzaj lnu, dodawały skorupki ze święconki do nasion tej rośliny. W wielkanocny ranek rozsypywały je także dookoła chałupy, w przekonaniu, że kury dzięki temu będą trzymały się zagrody i znosiły dużo jajek.
W tradycji ludowej pisanki stanowiły zwyczajowy wielkanocny prezent. Dzieci otrzymywały od matek chrzestnych zdobione jajka i inne smakołyki, szczególnie ciasta i wędliny. Na terenie Polski środkowej – w Łowickiem, Sieradzkiem, Łęczyckiem, Opoczyńskiem, Rawskiem i Brzezińskiem, gospodarze obdarowywali pisankami młodych mężczyzn i chłopców chodzących z tzw. kurkiem. Była to figura koguta z gliny, ciasta lub drewna (rzadziej żywy ptak), którą obwożono od chałupy do chałupy na udekorowanym wózku. Kogut w tradycji ludowej symbolizował płodność i siłę witalną. Obrzęd ten był więc elementem rytualnej, wiosennej odnowy przyrody oraz zabiegania o urodzaj i dostatek.
…
dr Barbara Chlebowska
Dalszy ciąg artykułu znajdziecie Państwo w kwietniowym wydaniu magazynu TALENTS.
